Digitale toegankelijkheid in Nederland
Laatst bijgewerkt: 19 February 2024
Hoe is de toegankelijkheid geregeld per sector?
- Overheid
- Bibliotheken
- Onderwijs
- Zorg
- Banken
- Verzekeraars
- Webshops
- Openbaar vervoer
- Uitgeverijen
- Omroepen
- Europese toegankelijkheidswet
- Buitenland
Nieuws
- "Websites en mobiele applicaties van overheidsinstanties"
- tijdlijn van standaarden en verplichting
- 1 juli 2023 - Wet digitale overheid is er.
- 21 maart 2023 - wetsvoorstel is aangenomen in de Eerste Kamer
- 19 januari 2023 - nog steeds niets duidelijk: status wetsvoorstel
- 10 december 2022 - rapportage met resultaten van het Onderzoek ter ondersteuning van de herziening van de WAD (Web Accessibility Directive) (engels) inclusief versies in leesbare taal!
- 9 december 2022 - update
- Nieuwe instantie toegevoegd op deze pagina: Bibliotheken
- De Wdo zou wellicht in december 2022 bekrachtigd worden, maar dat is niet gehaald. In het voorjaar van 2023 wordt de nieuwe wet verder behandeld in de Eerste Kamer.
- 3 augustus 2022 - Wijzigingsbesluit toegankelijkheid van het OV
Van 27 juni tot en met 11 september 2022 is er de internetconsultatie en kan je een bijdrage leveren om deze wet nog beter geïmplementeerd te krijgen. Denk bijvoorbeeld aan de toegankelijkheid van betaalautomaten in de bus, metro en tram die nu niet meegenomen hoeven worden. Voor personenvervoer per vliegtuig en over water is de internetconsultatie voorbij. Zie de voortgang in de Wetgevingskalender. - 27 juli 2022 - Wet digitale overheid (Wdo):
- Voor inloggen met bijvoorbeeld DigiD is bepaald dat er ook 'aangewezen organisaties' onder de Wdo gaat vallen.
- Onder aangewezen organisaties vallen: de zorgsector, onderwijsinstellingen (universiteiten en hbo-instellingen) en pensioenfondsen.
- Dit zou betekenen dat er afgeweken wordt van wat eerder vermeld werd in de staatcourant (onder Artikelsgewijze toelichting, Artikel 1, 1e alinea, laatste regels).
- Er zijn meerdere tranches: inloggen zit bijvoorbeeld in de eerste tranche; toegankelijkheid in de tweede.
- 22 december 2021 - Implementatiewet toegankelijkheidsvoorschriften producten en diensten
- Implementatie van Richtlijn (EU) 2019/882 (PDF)
- Samenvatting van Richtlijn (EU) 2019/882
- De implementatie dat meer omvat dan digitale toegankelijkheid zal van invloed zijn op wetgeving. Er komen aanvullende teksten in 7 wetten:
- Warenwet
- Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (WGBH/CZ)
- Telecommunicatiewet
- Burgerlijk Wetboek
- Overgangswet nieuw Burgerlijk Wetboek
- Wet op het financieel toezicht (Wft)
- Politiewet
- 2 november 2021 - Position Paper on the Web Directive: Public consultation response. Samenvatting waaraan de EU wilt gaan werken:
- Toetsen op toegankelijkheid uitbreiden: tools om te publiceren.
- Schrappen van alle uitzonderingen.
- Betrouwbare en gemakkelijk te vinden en te lezen toegankelijkheidsverklaringen.
- Strategie om het bestaande tekort aan deskundigheid aan te pakken dat leidt tot slecht advies en ontoereikende oplossingen.
- Robuuste handhaving.
- Meer duidelijkheid rondom slechte interpretatie van de bepaling van de richtlijn over inhoud van derden en onevenredige last.
- Betere betrokkenheid van personen met een handicap en hun representatieve organisaties bij de uitvoering van en het toezicht op de richtlijn.
Moties
- 13 oktober 2022 Motie van de leden Strolenberg en De Kort over voldoen aan de gestelde toegankelijkheidseisen bij nieuwe en bestaande websites en apps van de overheid
- 30 juni 2022 Motie van het lid Ceder over een plan opstellen om de meest noodzakelijke overheidsapplicaties 100% toegankelijk te maken
- 5 november 2021 Gewijzigde motie van het lid Bisschop c.s. over een stappenplan voor het zo snel mogelijk voldoen aan eisen van het besluit digitale toegankelijkheid overheid (t.v.v. 35925-VII-31)
Overheid
Websites en mobiele apps van overheidsinstanties
16 februari 2024
In de richtlijn (EU) 2016/2102 staat beschreven wat er onder deze richtlijn valt. Hier staat letterlijk "Websites en mobiele apps van overheidsinstanties". In het (Tijdelijk) Besluit digitale toegankelijkheid overheidswebsites is dit overgenomen. Als je hier juridisch naar kijkt, dan vallen websites van niet-overheden buiten dit besluit. Dat betekent letterlijk dat als een overheidsinstantie een wettelijke taak bij een externe partij belegt, en die externe partij een website of mobiele applicatie gebruikt voor de betreffende dienstverlening dat deze website of app buiten het besluit valt. Een voorbeeld: gemeente X besluit de afvalkalender op de website van mijnafvalwijzer.nl te publiceren. Die website is van een commerciële partij. Dan zou die website niet onder de Wet digitale overheid vallen.
Dit heeft gevolgen voor het werk wat we de afgelopen bijna 20 jaar verzet hebben. Dit staat ook haaks op de onderzoeksmethodiek (WCAG-EM) waarmee wij websites controleren. Daar is de term website meer dan één domeinnaam waarop die website draait. De scope wordt bepaald aan de hand van een aantal kenmerken en daarbij kan het gebruik van de inhoud en diensten van derden binnen deze scope vallen. Evenals websites waarbij een proces, bijvoorbeeld het inlogdeel, op een ander domein staat. WCAG-EM is overigens geen standaard, maar slechts een conceptdocument die we in Nederland wel zoveel mogelijk volgen bij onze officiële onderzoeken.
Op dit moment wordt onderzocht welke aanpassingen nodig zijn binnen de Nederlandse wetgeving en wellicht ook binnen de Europese richtlijn om te voorkomen dat voor veel digitale overheidsinformatie geen toegankelijkheidsverklaring afgelegd hoeft te worden.
- 1 juli 2023 - Wet digitale overheid met hierin de verwijzing naar het Tijdelijk besluit waar de hele tekst te vinden is.
- 21 maart 2023 - Eerste Kamer neet Wdo aan
- 21 februari 2023 - Voortzetting debat
- januari 2023 - inwerkingtreding Wet digitale overheid (Wdo) 1e tranche weer uitgesteld (was 1 juli 2022 en december 2022); oorsprong uitstel: wijziging wetsvoorstel
- december 2022 - review van het directief (EU) (definitieve versie)
-
12 februari 2022 - de toegevoegde richtlijnen in EN 301 549 gaan in.
Publicatieblad L 289 van de EU
In Publicatieblad L 289 van de EU staat "Om betrokkenen voldoende tijd te geven om zich voor te bereiden op de toepassing van de geharmoniseerde norm EN 301 549 v3.2.1 (2021-03) moet de intrekking van de geharmoniseerde norm EN 301 549 v2.1.2 worden uitgesteld."
Lees EN 301 549 v3.2.1 goed. Voor mobiel zijn 33 meetpunten die niet in WCAG 2.1 zitten. Voorbeelden: functies van authoringtools (EN 301 549 hoofdstuk 11), videospelermogelijkheden (hoofdstuk 7) en biometrie (hoofdstuk 5). De eisen staan vermeld in Tabel A.1 voor web content en Tabel A.2 voor mobiel. - december 2021 - EU monitor, EU deelnemers hebben gerapporteerd. Alle Monitoring reports van de lidstaten met uitzondering van Cyprus en Frankrijk zijn gepubliceerd.
Lijst met monitor-rapportage
- Austria: Bericht zu Österreichs digitaler Barrierefreiheit
- Belgium: Rapports périodiques relatif à l’accessibilité des sites internet et des applications mobiles des organismes du secteur public en Belgique
- Bulgaria: Доклад за наблюдението на достъпността на уеб сайтовете и мобилните приложения на организациите от обществения сектор, извършено през първия период на наблюдение в Република България
- Croatia: Pristupačnost mrežnih stranica i mobilnih aplikacija
- Cypress:
- Czech Republic: Přístupnost internetových stránek a mobilních aplikací
- Denmark: Rapport om tilgængelighed af offentlige organers websteder og mobilapplikationer (PDF)
- Estonia: Digiligipääsetavuse tagamine
- Finland: Raportti valvonnasta 2020-2021 - Saavutettavuusvaatimukset
- France:
- Germany: Der erste Bericht über den Stand der Barrierefreiheit von Webauftritten und mobilen Anwendungen öffentlicher Stellen
- Greece: Έκθεση Παρακολούθησης της Ψηφιακής Προσβασιμότητας Ιστοτόπων & Εφαρμογών για φορητές συσκευές των Δημόσιων Φορέων & Οργανισμών στην Ελλάδα
- Hungary: 404
- Ireland: European Union (Accessibility of Websites and Mobile Applications of Public Sector Bodies) Regulations 2020
- Italy: Accessibilità: inviata alla Commissione Europea relazione sul monitoraggio siti web e app nazionali
- Latvia: Valsts un pašvaldību iestāžu tīmekļvietņu piekļūstamība
- Lithuania: LIETUVOS VIEŠOJO SEKTORIAUS INSTITUCIJŲ INTERNETO SVETAINIŲ IR MOBILIŲJŲ PROGRAMŲ PRIEINAMUMO STEBĖSENOS ATASKAITA (PDF)
- Luxembourg: Digital accessibility monitoring in Luxembourg
- Malta: Web Accessibility Directive
- The Netherlands: Monitor toegankelijkheid 2021
- Poland: Dostępność cyfrowa podmiotów publicznych - wyniki monitoringu stron internetowych i aplikacji mobilnych za lata 2020-2021
- Portugal:
- Romania:
- Slovakia: Správa o výsledku monitorovania prístupnosti webových sídel a mobilných aplikácií
- Slovenia: UNKNOWN (Word-format)
- Spain: INFORME SOBRE EL RESULTADO DEL SEGUIMIENTO PERIODO 2020 - 2021 (PDF)
- Sweden: Övervakning av digital offentlig service 2020-21
- UK: Accessibility monitoring of public sector websites and mobile apps 2020-2021
- 23 juni 2021 - Mobiele apps moeten voldoen
- 22 april 2021 - start Kamercommissie voor Digitale Zaken
- 23 september 2020 - Websites moeten voldoen. Dat betekent dat minimaal de toegankelijkheidsverklaring op orde moet zijn.
- 23 september 2019 - Extranetten en intranetten en cloudapplicaties moeten voldoen. Maar alleen die op of 23 september 2019 ingrijpend zijn aangepast. Het gaat om applicaties die door een beperkte groep wordt gebruikt en die via http/https werken. Dus geen op de computer geïnstalleerde applicaties.
- 11 oktober 2018 - Uitvoeringsbesluit (EU) 2018/1523 van de commissie (PDF) met hierin de eisen aan de toegankelijkheidsverklaring.
- 11 oktober 2018 - Uitvoeringsbesluit (EU) 2018/1524 van de commissie
- 11 oktober 2018 - C1 Uitvoeringsbesluit (EU) 2018/1524 van de commissie (PDF)
- 1 juli 2018 - Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid hierin is EN 301 549 opgenomen, met WCAG 2.1. UPDATE 2023: Dit tijdelijk besluit is inmiddels opgenomen in de Wet digitale overheid, of omgekeerd, de wet verwijst naar dit "tijdelijk" besluit. Let op, een waarmerk behoort niet tot de verplichtingen!
- 7 december 2016 - webrichtlijnen is stilletjes gedeletet. Dat betekent dat veel website vanaf die dag een Waarmerk drempelvrij.nl met 3 sterren hadden die voldoen aan een niet-bestaande standaard.
- oktober 2016 - eis wordt EN 301 549 (toen nog versie 1.1.2 en bedoeld als aanbestedingsdocument).
Deze verplichting bevat WCAG 2.0, waarmee de universele regels uit de webrichtlijnen komen te vervallen. Er is wel een uitbreiding naar apps en intranetten. - 26 oktober 2016 - Richtlijn (EU) 2016/2102 van het Europese parlement en de raad.
- juli 2011 - update Webrichtlijnen naar versie 2.
Deze verplichting is WCAG 2.0 én een aantal universele richtlijnen. Er is een tijdelijke overbrugging van versie 1 naar 2.
De weg naar wetgeving
- https://www.internetconsultatie.nl/wetgdi/details
- https://wetten.overheid.nl/BWBR0040936/2018-07-01
- https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/wetsvoorstellen/detail?id=2018Z11914&dossier=34972
- https://www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/34972_wet_digitale_overheid
- https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/HTML/?uri=LEGISSUM%3A4314916
EN 301 549
- Alle versies van EN 301 549. De pdf's met een 'p' achter het versienummer in de bestandsnaam zijn de definitieve versies; Pdf's met een 'a' zijn draft-versies.
- Volg de update naar EN 301 549 v.4.1.1.
- En een development versie: EN 301 549 Development.
- Aan een nieuw versie van EN301549 wordt gewerkt. Volg op ETSi's gitlab de issues
Tot oktober 2016 geldt:
- Rijksoverheid
- 31 december 2010 - Conform Besluit Kwaliteit Rijksoverheidswebsites moeten alle rijksoverheidswebsites voldoen aan de Webrichtlijnen (versie 1)
- 7 juli 2006 - Besluit Kwaliteit Rijksoverheidswebsites
- Overige overheden
- 1 januari 2015 - implementatieagenda voor dienstverlening en e-overheid (i-NUP): resultaatverplichting volledig webrichtlijnen
- 31 december 2012 - implementatieagenda voor dienstverlening en e-overheid (i-NUP): resultaatverplichting Waarmerk Drempelvrij zonder sterren (=WCAG niveau A)
- 31 oktober 2010 - via het NUP (Nationaal Uitvoeringsprogramma) moeten alle overheden voldoen aan de webrichtlijnen
Welke organisaties vallen onder de Wet digitale overheid (Wdo)?
Hier is geen kort antwoord op te geven.
Er vallen meer organisaties onder de Wet digitale overheid (Wdo) dan organisaties die moeten voldoen aan het Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid. Zo zal dus in deze wet de verwerking van persoonsgegevens wellicht een andere set van overheidsinstanties zijn dan die rondom digitale toegankelijkheid. Handiger kunnen ze het niet maken...
Ooit was er sprake dat Rechtspersonen met een wettelijke taak (rwt) onder deze wet zouden vallen. Die lijst is het niet geworden. Ook zou je verwachten dat semioverheid onder deze wet zou moeten vallen. Voorbeelden van semioverheidsorganisaties zijn woningcorporaties, ziekenhuizen en instellingen voor bijzonder onderwijs (het openbaar onderwijs valt onder de overheid). Echter enkele deze organisaties vallen buiten deze wetgeving. Omdat Wdo meer is dan alleen toegankelijkheid zie je nu dat er voor bepaalde digitaliseringsvraagstukken bepaalde organisaties wél onder deze wet gaan vallen.
Je zou verwachten dat alle organisaties op organisaties.overheid.nl aan toegankelijkheid zouden moeten werken. Helaas staan hier ook organisaties op die in een grijs gebied zitten, organisaties waarvan je zeker weet dat het geen overheid is (PAARD, podium Den Haag) en organisaties die onder de uitzondering vallen. Handiger kunnen ze het niet maken...
Zbo's ofwel zelfstandige bestuursorganen waren tot voor kort altijd overheidsinstanties. Helaas blijken er zbo's niet onder het Tijdelijk besluit te vallen vanwege rechtsvorm.
Het gevolg is dat er overheidsdiensten en overheidswebsites bestaan die niet per se onder de Wdo digitaal toegankelijk hoeven te zijn. Dat is Raarrr
Wie doen er mee en wie niet?
- Veel staats-, regionale of lokale overheidsinstanties die vermeld worden op organisaties.overheid.nl
- Samenwerkingsverbanden die bestaan uit een of meer overheidsinstanties of publiekrechtelijke instellingen.
-
Publiekrechtelijke instellingen;
In Staatsblad 2018, 141 (linkrot: deze link werkt niet zuiver, zelf verder zoeken aldaar) staat vermeld welke sectoren buiten deze wetgeving vallen. Dit zijn:
- vervoer,
- energie,
- gas,
- water,
- post,
- ngo's (niet-gouvernementele organisaties),
- scholen,
- kinderdagverblijven,
- crèches,
- publieke omroep en
- content, zoals reproducties van stukken uit erfgoedcollecties.
- In 2022 wordt bekend gemaakt dat onder de eerste tranche van de Wet digitale overheid (Wdo) dat gaat over identificatiemiddelen 'aangewezen organisaties' zijn opgenomen. Ik hoopte dat digitale toegankelijkheid ook voor deze organisaties ging gelden. De 'aangewezen organisaties' zijn:
- de zorgsector (waaronder VVT-organisaties, ,
- onderwijsinstellingen (universiteiten en hbo-instellingen) en
- pensioenfondsen.
Lijst uit EU-richtlijn (2014/24/EU 01-01-2020)
- Ministerie van Algemene Zaken
- Bestuursdepartement
- Bureau van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid
- Rijksvoorlichtingsdienst
- Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
- Bestuursdepartement
- Centrale Archiefselectiedienst (CAS)
- Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD)
- Agentschap Basisadministratie Persoonsgegevens en Reisdocumenten (BPR)
- Agentschap Korps Landelijke Politiediensten
- Ministerie van Buitenlandse Zaken
- Directoraat-generaal Regiobeleid en Consulaire Zaken (DGRC)
- Directoraat-generaal Politieke Zaken (DGPZ)
- Directoraat-generaal Internationale Samenwerking (DGIS)
- Directoraat-generaal Europese Samenwerking (DGES)
- Centrum tot Bevordering van de Import uit Ontwikkelingslanden (CBI)
- Centrale diensten ressorterend onder S/PlvS (Support services falling under the Secretary-general and Deputy Secretary-general)
- Buitenlandse Posten (ieder afzonderlijk)
- Ministerie van Defensie — (Ministry of Defence)
- Bestuursdepartement
- Commando Diensten Centra (CDC)
- Defensie Telematica Organisatie (DTO)
- Centrale directie van de Defensie Vastgoed Dienst
- De afzonderlijke regionale directies van de Defensie Vastgoed Dienst
- Defensie Materieel Organisatie (DMO)
- Landelijk Bevoorradingsbedrijf van de Defensie Materieel Organisatie
- Logistiek Centrum van de Defensie Materieel Organisatie
- Marinebedrijf van de Defensie Materieel Organisatie
- Defensie Pijpleiding Organisatie (DPO)
- Ministerie van Economische Zaken
- Bestuursdepartement
- Centraal Planbureau (CPB)
- SenterNovem
- Staatstoezicht op de Mijnen (SodM)
- Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa)
- Economische Voorlichtingsdienst (EVD)
- Agentschap Telecom
- Kenniscentrum Professioneel & Innovatief Aanbesteden, Netwerk voor Overheidsopdrachtgevers (PIANOo)
- Regiebureau Inkoop Rijksoverheid
- Octrooicentrum Nederland
- Consumentenautoriteit
- Ministerie van Financiën
- Bestuursdepartement
- Belastingdienst Automatiseringscentrum
- Belastingdienst
- de afzonderlijke Directies der Rijksbelastingen (the various Divisions of the Tax and Customs Administration throughout the Netherlands)
- Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (incl. Economische Controle dienst (ECD))
- Belastingdienst Opleidingen
- Dienst der Domeinen
- Ministerie van Justitie
- Bestuursdepartement
- Dienst Justitiële Inrichtingen
- Raad voor de Kinderbescherming
- Centraal Justitie Incasso Bureau
- Openbaar Ministerie
- Immigratie en Naturalisatiedienst
- Nederlands Forensisch Instituut
- Dienst Terugkeer & Vertrek
- Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
- Bestuursdepartement
- Dienst Regelingen (DR)
- Agentschap Plantenziektenkundige Dienst (PD)
- Algemene Inspectiedienst (AID)
- Dienst Landelijk Gebied (DLG)
- Voedsel en Waren Autoriteit (VWA)
- Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen
- Bestuursdepartement
- Inspectie van het Onderwijs
- Erfgoedinspectie
- Centrale Financiën Instellingen
- Nationaal Archief
- Adviesraad voor Wetenschaps- en Technologiebeleid
- Onderwijsraad
- Raad voor Cultuur
- Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
- Bestuursdepartement
- Inspectie Werk en Inkomen
- Agentschap SZW
- Ministerie van Verkeer en Waterstaat
- Bestuursdepartement
- Directoraat-Generaal Transport en Luchtvaart
- Directoraat-generaal Personenvervoer
- Directoraat-generaal Water
- Centrale diensten (Central Services)
- Shared services Organisatie Verkeer en Watersaat
- Koninklijke Nederlandse Meteorologisch Instituut KNMI
- Rijkswaterstaat, Bestuur
- De afzonderlijke regionale Diensten van Rijkswaterstaat (Each individual regional service of the Directorate-general of Public Works and Water Management)
- De afzonderlijke specialistische diensten van Rijkswaterstaat (Each individual specialist service of the Directorate-general of Public Works and Water Management)
- Adviesdienst Geo-Informatie en ICT
- Adviesdienst Verkeer en Vervoer (AVV)
- Bouwdienst
- Corporate Dienst
- Data ICT Dienst
- Dienst Verkeer en Scheepvaart
- Dienst Weg- en Waterbouwkunde (DWW)
- Rijksinstituut voor Kunst en Zee (RIKZ)
- Rijksinstituut voor Integraal Zoetwaterbeheer en Afvalwaterbehandeling (RIZA)
- Waterdienst
- Inspectie Verkeer en Waterstaat, Hoofddirectie
- Port state Control
- Directie Toezichtontwikkeling Communicatie en Onderzoek (TCO)
- Toezichthouder Beheer Eenheid Lucht
- Toezichthouder Beheer Eenheid Water
- Toezichthouder Beheer Eenheid Land
- Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
- Bestuursdepartement
- Directoraat-generaal Wonen, Wijken en Integratie
- Directoraat-generaal Ruimte
- Directoraat-general Milieubeheer
- Rijksgebouwendienst
- VROM Inspectie
- Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
- Bestuursdepartement
- Inspectie Gezondheidsbescherming, Waren en Veterinaire Zaken
- Inspectie Gezondheidszorg
- Inspectie Jeugdhulpverlening en Jeugdbescherming
- Rijksinstituut voor de Volksgezondheid en Milieu (RIVM)
- Sociaal en Cultureel Planbureau
- Agentschap t.b.v. het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen
- Tweede Kamer der Staten-Generaal
- Eerste Kamer der Staten-Generaal
- Raad van State
- Algemene Rekenkamer
- Nationale Ombudsman
- Kanselarij der Nederlandse Orden
- Kabinet der Koningin
- Raad voor de rechtspraak en de Rechtbanken
Aanvulling organisaties
- Informatiepunten Digitale Overheid
- Bibliotheken (wordt nog uitgezocht)
- HBO's en Universiteiten (onduidelijk)
Bronnen: De Nederlandse Grondwet
Organen van publiekrechtelijke beroepsorganisaties
Bibliotheken
(nieuwe paragraaf toegevoegd op 9-12-2022)
Bibliotheken vallen onder het Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid. Vanwege de betrokkenheid van overheidsinstanties in (maar liefst drie) overheidslagen zijn de bibliotheken aangemerkt als "Organisatie met overheidsbemoeienis". Met uitzondering van de Koninklijke Bibliotheek, want dat is een zbo. Bibliotheken die niet als organisatie met overheidsbemoeienis is aangemerkt valt mogelijk buiten het besluit.
Bibliotheken hebben inmiddels een bredere 'overheidstaak' dan vroeger. Zo vind je in bibliotheken het informatiepunt digitale overheid. Bij het informatiepunt krijg je hulp bij je belastingaangifte, aanvragen van Digid en tijdens de Coronapandemie kon je er een vaccinatiebewijs ophalen.
Onderwijs
Er zijn wat veranderingen gaande in onderstaand verhaal. Zie het nieuwsbericht bovenin deze pagina.
Ofschoon je onderwijs zou kunnen scharen onder rechtspersonen met een wettelijke taak, valt onderwijs niet onder de Wet digitale overheid (Wdo) waarin Digitoegankelijk is opgenomen. Rond 2016 was daar veel verwarring over. Ook al omdat sommige Europese lidstaten zoals Frankrijk, Zweden en Griekenland onderwijs wel meenemen onder de Europese richtlijn. Ook crèches, openbaar onderwijs en bijzonder onderwijs zullen niet onder de Wdo vallen zo staat in het Staatsblad 2018, 141 vermeld.
De Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (Wgbh/cz) bevat een norm voor algemene toegankelijkheid. Die is van toepassing op scholen.
Hoger onderwijs
De Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) is een kwaliteitszorgorganisatie die op deskundige en onafhankelijke wijze de kwaliteit van het hoger onderwijs in Nederland en Vlaanderen borgt. Een van de standaarden luidt:
De instelling verwezenlijkt de onderwijsvisie op doeltreffende wijze, blijkend uit passende beleidsacties en -processen met name op het gebied van personeel, toetsing, voorzieningen, en studenten met een functiebeperking.
De onderwijsvisie is adequaat vertaald naar concrete beleidsacties en -processen. De instelling kent processen voor ontwerp, erkenning en borging van de kwaliteit van opleidingen in overeenstemming met de ESG en toont de werking en toepassing van deze processen aan op basis van een track record. Studenten en medewerkers zijn mede-eigenaar van het beleid en dragen vanuit de gezamenlijke visie bij aan de realisatie ervan. Uit die betrokkenheid blijkt de realisatie van de beoogde kwaliteitscultuur van de instelling.
De uitvoering is in overeenstemming met de visie: personeel, toetsing en voorzieningen bevorderen de toegankelijkheid en studeerbaarheid van het onderwijs.
Bronnen over toegankelijkheid bij onderwijs
- NVAO (Beoordelingskader accreditatiestelsel hoger onderwijs Nederland)
- Studeren met een functiebeperking in het hoger onderwijs
- 1 januari 2020 - Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie
- 14 juni 2016 - VN Verdrag Nederland: Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte
- Voorbeeld ROC Nijmegen discrimineerde een blinde leerling door haar af te wijzen voor een Vmbo-t opleiding in het volwassenenonderwijs. (link is kapot, nog uitzoeken wat het nu wel is)
- Expertisecentrum inclusief onderwijs (let op, site bevat toegankelijkheidshindernissen)
- In de maak: Wet taal en toegankelijkheid HO en MBO
Zorg
Er zijn wat veranderingen gaande in onderstaand verhaal. Zie het nieuwsbericht bovenin deze pagina.
Op 10 december 2018 heeft het Informatieberaad Zorg besloten de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) toe te laten tot het duurzaam informatiestelsel. Onder dit informatiestelsel worden alle afspraken en voorzieningen verstaan die zorgbreed moeten worden ingevoerd, voor een veilige, digitale en eenduidige informatievoorziening in de zorg. Denk hierbij onder andere aan de standaarden die nodig zijn om gegevensuitwisseling tussen ziekenhuizen en tussen een ziekenhuis en de patiënt mogelijk te maken.
Met het besluit van het Informatieberaad hebben zorgaanbieders, zorgverzekeraars en VWS uitgesproken dat digitale zorginformatie voor iedereen bruikbaar moet zijn. Zorginstellingen en verzekeraars gaan hiertoe hun ICT-leveranciers vragen om bij het realiseren en onderhouden van apps en websites aan te sluiten bij de WCAG.
Er is geen aparte wetgeving voor digitale toegankelijkheid in de zorg, zoals we die bij bijvoorbeeld de overheid kennen.
- Informatieberaad (Archive.org)
- PGOsupport - Digitale zorg
- 14 juni 2016 - VN Verdrag Nederland: Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte
- 1 januari 2020 - Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie
Banken
Vanaf 28 juni 2025 is er de Europese toegankelijkheidswet waar diensten van banken ook onder zullen vallen.
- MOB, Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer link werkt niet meer)
archive.org: MOB, Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer deze link werkt ook niet. Dan nu de laatste poging:
Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer Jaaaa, die werkt! - 12 aanbevelingen van de Werkgroep Toegankelijkheid Betaalverkeer (WTB)
- 1 januari 2020 - Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie
- 14 juni 2016 - VN Verdrag Nederland: Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte
- Voorbeeld: Rabobank discrimineerde een blinde rekeninghouder door hem geen gelijkwaardige toegang te verschaffen tot mobiel bankieren via de app van de bank. (link is kapot, nog uitzoeken wat het nu wel is)
Verzekeraars
Er zijn wat veranderingen gaande in onderstaand verhaal wat betrekking heeft op ensioenfondsen. Zie het nieuwsbericht bovenin deze pagina.
- Verbond van Verzekeraars: Digitale toegankelijkheid
- 14 juni 2016 - VN Verdrag Nederland: Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte
- 1 januari 2020 - Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie
Webshops
Vanaf 28 juni 2025 is er de Europese toegankelijkheidswet waar Webshops ook onder zullen vallen.
- MKB Toegankelijk
- Shopping Tomorrow: Opportunities of e-Accessibility
- Blue paper Opportunities of Accessibility
- Thuiswinkel.org: Digitale toegankelijkheid
- 14 juni 2016 - VN Verdrag Nederland: Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte
- 1 januari 2020 - Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie
Openbaar vervoer
Vanaf 28 juni 2025 is er de Europese toegankelijkheidswet waar websites, mobiele diensten, elektronische tickets en informatie van en over openbaar vervoer ook onder zullen vallen. Deze wet had er op 28 juni 2022 al moeten zijn. De Europese Commissie heeft Nederland in gebreke gesteld omdat Nederland achterloopt met de implementatie van deze wet.
Wetgeving
- Kamerbrief stand van zaken implementatie Europese richtlijnen 3e kwartaal 2022
- Wijzigingsbesluit toegankelijkheid van het OV (status juli 2022: consultatie)
Uitgeverijen
Onder de Europese toegankelijkheidswet vallen e-books als dienst. Dat lijkt vreemd. Maar door het als dienst te behandelen moeten de volgende onderdelen van deze dienstverlening toegankelijk zijn:
- De digitale boeken, de bestanden.
- De catalogus, om het boek te kunnen vinden/kopen/lenen.
- De software om het boek te lezen.
- Het aanschaffen van het e-book (dit valt onder webshopsa>)
- Daarnaast moet bepaalde metadata aanwezig zijn (denk bijvoorbeeld aan PDF).
Er komt mogelijk een specifieke wet voor e-books (OCW).
Bronnen:
Omroepen
Voor omroepen geldt de mediawet. Deze is Nederland niet meegenomen in de European Accessibility Act. Ook vallen de "staatsomroepen" niet onder de overheidswetgeving. Per 1 november 2020 is de mediawet gewijzigd (zie wetgevingskalender, wijziging mediawet).
Ondertiteling
- Mediawet 2008 artikel 2.123 over ondertiteling
- Mediabesluit 2008 artikel 15.1 voor publieke omroepen geldt dat 95% van de Nederlandse producties moeten zijn ondertiteld.
- Mediabesluit 2008 artikel 17.1 voor commerciële omroepen geldt dat ten minste 50% van de Nederlandse producties moet zijn ondertiteld. Lees meer hierover op CvdM wetgeving Quotabepalingen.
- De wetgeving per 1 november 2020 schrijft voor dat de dienst toegankelijk is. Voor personen met een handicap moeten maatregelen worden getroffen om de toegankelijkheid van de video’s verder te ontwikkelen. Jaarlijks moet aan het Commissariaat voor de Media verslag worden uitgebracht over de voortgang hiervan.
Geluidsspoor
Ik heb nog geen regels gezien ten aanzien van audiodescriptie, een extra geluidsspoor dat vertelt wat er in beeld gebeurt.
Audiovisuele mediadiensten
- Deze dienst wordt genoemd onder de Europese toegankelijkheidswet, maar daar worden niet specifiek websites en apps benoemd.
- In deze wet wordt ook iets over toegankelijkheid gemeld: Richtlijn audiovisuele mediadiensten
Mediadiensten en media-instellingen
Er zijn registers voor media-instellingen: Zie Registers CvdM. De diensten en instellingen waarvoor deze wetgeving van toepassing is zijn de zenders die via de kabelmaatschappij geleverd worden. Dat betekent dat zenders als Netflix en Disney+ die je via een app moet opstarten niet onder deze wetgeving zulen vallen. En ook kanalen van bijvoorbeeld influencers op videoplatformdiensten zoals YouTube vallen buiten deze wet. Kabelmaatschappijen en andere aanbieders moeten toegankelijk content toegankelijk aanbieden. Dat betekent dat als een programma audiodescriptie of aparte ondertiteling heeft, deze doorgegeven moet worden.
Ofschoon Netflix als een commerciële mediadienst is aangemerkt, komt Netflix niet in het register Commerciële media-instellingen per 28 januari 2022 (omroepen en videodiensten op aanvraag) (Excel) voor; link is dood, nieuwe link naar register van commerciële media-instellingen. Ook Disney+ met de Holding in Amsterdam staat er niet bij.
Bronnen
- Gewijzigde Mediawet van kracht
- Deze wijziging in het Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden
- Registers Commissariaat voor de Media
Europese toegankelijkheidswet
- Tot 25 februari 2022: Internetconsultatie Implementatiewet toegankelijkheidsvoorschriften producten en diensten
- Uiterlijk 28 juni 2022 moet de Europese Toegankelijkheidsakte omgezet zijn in nationale wetgeving in de EU-landen. Deze deadline is niet gehaald.
- De EU-landen moeten de maatregelen vanaf 28 juni 2025 toepassen.
- Stand van zaken op 30-10-2020: Niet op schema
- Op Tweede Kamer punt nl zijn stukken onvindbaar, er is linkrot.
- Status 17-11-2020 op EersteKamer.nl
- Er is een Commissie voor Digitale Zaken van de Tweede Kamer. Binnen haar taakafbakening wordt toegankelijkheid niet expliciet genoemd.
Deze wet komt voort uit de Europese Toegankelijkheidsakte: EU Directive op de website van EUR-Lex van 7 juni 2019. Op YouTube staat een Engelstalige video hierover: European Accessibility Act: Better access for the disabled. Op de website van de rijksoverheid vind je meer over de stand van zaken van een wetsvoorstel.
Hieronder de producten en diensten en onder welke wetgeving de toegankelijkheid daarvan ondergebracht gaat worden (Let op! dit is mijn interpretatie, jouw input hierin is welkom).
- Producten
- Gewone computerapparatuur (desktop, notebook, smartphone en tablet) voor consumenten en besturingssystemen voor die apparatuur → Warenwet
- Zelfbedieningsterminals:
- Betaalterminals, inclusief hardware en software daarvoor → Wft
- Zelfbedieningsterminals die worden gebruikt voor het verlenen van onder deze richtlijn vallende diensten. Voorbeelden:
- Geldautomaten → Wft
- Kaartautomaten, bijvoorbeeld reistickets, toegangskaartjes → WGBH/CZ
- Nummertjesautomaten → WGBH/CZ
- Incheckautomaten → WGBH/CZ
- Interactieve informatiesystemen, bijvoorbeeld informatiezuilen. → WGBH/CZ
Uitgezonderd zijn terminals die als geïntegreerde delen van voertuigen, luchtvaartuigen, schepen, of rollend materieel zijn geïnstalleerd
- eindapparatuur voor gebruik door consumenten, met interactieve computerfuncties, die gebruikt wordt voor elektronische communicatiediensten → Telecommunicatiewet
- eindapparatuur voor gebruik door consumenten, met interactieve computerfuncties voor toegang tot audiovisuele mediadiensten en e-lezers (e-readers/e-books) → WGBH/CZ
- Diensten
- Elektronische communicatiediensten, met uitzondering van transmissiediensten die voor de levering van machine-to-machinediensten worden gebruikt → Telecommunicatiewet
- Diensten die toegang verlenen tot audiovisuele mediadiensten → WGBH/CZ
- Navolgende elementen van personenvervoer per vliegtuig, bus, trein en over water, met uitzondering van stedelijke, en voorstedelijke en regionale vervoersdiensten, waarvoor uitsluitend de elementen onder v) van toepassing zijn:
- websites → WGBH/CZ
- op basis van mobiele apparaten, onder meer via mobiele applicaties, geleverde diensten → WGBH/CZ
- elektronische tickets en elektronische ticketingdiensten → WGBH/CZ
- het verstrekken van informatie over vervoersdiensten, waaronder realtime-reisinformatie; dit wordt, wat informatieschermen betreft, beperkt tot interactieve schermen die zich op het grondgebied van de Unie bevinden → WGBH/CZ
- interactieve zelfbedieningsterminals op het grondgebied van de Unie, uitgezonderd terminals die als geïntegreerde onderdelen zijn geïnstalleerd in voertuigen, luchtvaartuigen, schepen en rollend materieel die voor het aanbieden van een of meer onderdelen van deze diensten voor personenvervoer worden gebruikt → WGBH/CZ
- parkeerautomaten (hoogte niet/interface wel)
- bankdiensten voor consumenten → Wft
- e-boeken en specifieke software daarvoor, → WGBH/CZ;
e-handelsdiensten → WGBH/CZ - e-handel;
- het beantwoorden van noodoproepen via het gemeenschappelijk Europees noodnummer 112 → Politiewet
Niet inbegrepen in European Accessibility Act (EAA)
- Vervoer (infrastructuur/voer- vaar- en vliegtuigen)
- Bankdiensten buiten dagelijkse retail
- Gebouwen (er komen wel verbeterde richtlijnen)
- Keukentoestellen (tegenwoordig vaak met tiptoetsen)
- Andere belangrijke nummers naast 112
- Microbedrijven
- Harde verplichting zonder mitsen en maren
- Duidelijke consequenties bij ontoegankelijkheid
- Zorg (e-health)
- Mediadiensten
- Omroepberichten OV op perrons en in voertuigen
Zie De toegankelijkheid van producten en diensten op de website van EUR-Lex.
EN 301 549 voor websites en webapplicaties
Hier wat relevante informatie uit hoofdstuk 9 van het EN301549-document versie 3.2.1 dat gaat over de toegankelijkheid van webpagina's
WCAG-conformiteitsvereisten
- Aan alle (WCAG 2.1 niveau AA of een alternatief) succescriteria wordt voldaan
- Volledige pagina's
- Volledige processen
- Alleen door toegankelijkheid ondersteunde technologieën
- Niet-interferentie (4 succescriteria kennen geen alternatief)
Meer EN 301 549 vs WCAG
Latest changes to accessibility standard
Buitenland
EU-landen
Eenduidige regels voor overheden zijn vastgelegd in EN 301 549. Voor onderwijs en/of zorg bepaalt elk land of het onder diezelfde EU-regels meegaat. Ook is er de Europese Accessibility Act, zie Europese toegankelijkheidswet hierboven.
United States
- Section 508 of the Rehabilitation Act
- US - Americans with Disabilities Act (ADA)
- Voluntary Product Accessibility Template (VPAT®)
Overige landen en links
Hier wordt nog aan gewerkt
- EU - Convention on Human Rights
- UK - Accessible Information Standard
- UK - Equality Act 2010
- IRE - Disability Act 2005
- CA - Canadian Charter on Rights and Freedom
- CA - Common Look and Feel Standards
- AUS - Disability Discrimination Act
- AUS - Australian Human Rights Commission Act
Fysieke toegankelijkheid
Integrale Toegankelijkheid standaard (ITstandaard)
Over deze pagina
Deze pagina is met liefde en zorg samengesteld. Toch ontkom je er niet aan dat er links zijn die niet meer werken. Linkrot is een veel voorkomend probleem bij overheidswebsites. Zodra ik veelvuldig linkrot tegenkom, maak ik gebruik van een link naar een zoekopdracht via DuckDuckGo of link ik direct door naar de pagina op archive.org. Op die manier kan je relatief snel bij de gewenste informatie komen.
Ontbreekt er informatie, is informatie verouderd of heb je andere informatie die van invloed kunnen zijn op deze pagina, mail me dan; ik probeer deze pagina vaak nog dezelfde dag hierop aan te passen. Ook tips om de pagina beter overzichtelijk te maken zijn welkom. Voor mij is deze pagina ooit begonnen als aantekeningvel met informatie en linkjes. Inmiddels is de pagina uitgegroeid tot een gedrocht, die ik telkens wel overzichtelijk wil blijven houden.